De oorsprong van het gezegde
Het gezegde 'als het kalf verdronken is, dempt men de put' is al eeuwenoud en komt uit de Nederlandse taal. Het wordt gebruikt om aan te duiden dat mensen pas actie ondernemen nadat er iets misgaat. De uitdrukking verwijst naar een situatie waarin men pas de bron van een probleem aanpakt nadat het kwaad al is geschied. Vroeger hadden boeren waterputten of vijvers op hun erf waar vee van dronk. Als een kalf in zo’n put viel en verdronk, besloot men pas om de put veilig af te dekken of op een andere manier te beveiligen.
Wat betekent het gezegde precies?
In figuurlijke zin is het gezegde een kritiek op nalatigheid of gebrek aan preventie. Het benadrukt dat mensen vaak pas maatregelen treffen nadat er iets fout is gegaan, in plaats van vooraf te voorkomen dat het misgaat. Het is een vorm van zelfreflectie of waarschuwing naar anderen om niet dezelfde fout te maken. Je zou het kunnen vergelijken met het pas installeren van een rookmelder nadat je al een kleine brand hebt meegemaakt.
Gebruik in het dagelijks leven
Het gezegde wordt in allerlei situaties gebruikt, zowel in persoonlijke contexten als in het nieuws of de politiek. Bijvoorbeeld als iemand pas zijn fietsslot goed gebruikt nadat zijn fiets al gestolen is, of wanneer de overheid pas verkeersmaatregelen neemt na een ernstig ongeluk. Het kan verwijzen naar een gebrek aan vooruitziendheid of slechte voorbereiding.
Voorbeelden van gebruik
In gesprekken hoor je vaak zinnen als: "Ja, dat is weer typisch, als het kalf verdronken is, dempt men de put." Daarmee wordt bedoeld dat iemand achteraf slim probeert te zijn, maar de schade al is aangericht. Denk ook aan bedrijven die pas extra beveiliging installeren nadat ze slachtoffer zijn geworden van een datalek. In al deze gevallen past het gezegde perfect.
Waarom is dit gezegde nog steeds relevant?
Hoewel de herkomst van het gezegde al oud is en letterlijk te maken had met het boerenleven, blijft de betekenis tijdloos. In onze moderne maatschappij maken we nog steeds dezelfde fouten: we reageren vaak pas als er iets misgaat. Of het nu gaat om klimaatverandering, persoonlijke veiligheid of gezondheidsmaatregelen – mensen nemen helaas vaak pas verantwoordelijkheid als de gevolgen zichtbaar en voelbaar zijn.
Een les in vooruitdenken
Het gezegde herinnert ons eraan hoe belangrijk preventie en vooruitdenken zijn. Door hiervan bewust te zijn, kunnen we leren om eerder actie te ondernemen. Het kalf hoeft immers niet te verdrinken als we op tijd de juiste maatregelen nemen. Dit maakt het gezegde geestig én leerzaam. De kracht van spreekwoorden ligt immers in hun eenvoud en universele waarheid, en 'als het kalf verdronken is, dempt men de put' is daar een goed voorbeeld van.
