De herkomst van het spreekwoord
Het Nederlandse spreekwoord 'de kat uit de boom kijken' betekent dat iemand eerst de situatie rustig bekijkt voordat hij of zij een beslissing neemt of actie onderneemt. Het verwijst naar een afwachtende houding die vaak als verstandig of behoedzaam wordt gezien.
De oorsprong van dit spreekwoord gaat terug tot de 17e eeuw. In die tijd werd er al gesproken over een kat die vanuit de boom de situatie beneden observeert, zonder direct in actie te komen. Het beeld van een kat hoog in een boom die voorzichtig bekijkt wanneer het veilig is om naar beneden te komen, verklaart hoe het spreekwoord tot stand is gekomen. Katten staan nu eenmaal bekend om hun behoedzame en oplettende gedrag.
Wanneer gebruik je dit spreekwoord?
Dit spreekwoord wordt vaak gebruikt in sociale contexten of bij zakelijke beslissingen. Een voorbeeld is wanneer een nieuw lid in een team zich in het begin wat terughoudend opstelt. In dit geval kun je zeggen dat hij of zij 'eerst de kat uit de boom kijkt' voordat er actief wordt meegedaan aan gesprekken of projecten.
In sociale situaties
Iemand die zich in een nieuwe groep of omgeving bevindt, zoals op een nieuw schoolplein of bij een eerste werkdag, kan ervoor kiezen om eerst de sfeer en gedragingen van anderen te observeren. Pas als de persoon zich op zijn gemak voelt, treedt hij of zij uit de schulp. Dit gedrag wordt treffend omschreven met dit spreekwoord.
In zakelijke of politieke context
In de zakenwereld en politiek komt dit spreekwoord ook vaak van pas. Een politicus wacht wellicht met het uitspreken van zijn mening totdat er duidelijkheid is gekomen over de standpunten van andere partijen. Iemand in het bedrijfsleven kan eerst de marktontwikkelingen afwachten voordat hij een grote investering doet. In deze gevallen is het ook logisch om 'de kat uit de boom te kijken'.
Vergelijkbare uitdrukkingen
In andere talen bestaan er ook uitdrukkingen die hetzelfde betekenen. In het Engels zegt men bijvoorbeeld "to wait and see" of "to play it by ear." Deze uitdrukkingen duiden net als het Nederlandse spreekwoord op een voorzichtige, observerende houding.
Waarom blijven zulke spreekwoorden populair?
Spreekwoorden zoals deze blijven populair omdat ze op een beeldende manier menselijk gedrag beschrijven. Iedereen herkent zich wel eens in het gedrag van een kat die rustig observeert voordat hij iets doet. Het gebruik van spreekwoorden maakt taal bovendien levendiger en helpt om op een compacte manier veel te zeggen.
