Wat betekent het spreekwoord 'over het paard getild'?
Het Nederlandse spreekwoord 'over het paard getild zijn' is een uitdrukking die wordt gebruikt om aan te geven dat iemand verwent is en daardoor verwaand of arrogant gedrag vertoont. Men zegt dit vaak wanneer iemand zichzelf te belangrijk vindt, meestal als gevolg van te veel lof of een te comfortabele behandeling door anderen. Vooral bij kinderen en jeugdigen wordt deze uitdrukking regelmatig gebruikt, bijvoorbeeld als ouders of leraren te toegeeflijk zijn geweest, met als gevolg dat het kind een overdreven zelfbeeld heeft ontwikkeld.
De herkomst van het spreekwoord
De uitdrukking komt oorspronkelijk uit de paardensport of wellicht uit de tijd waarin paarden centrale vervoersmiddelen waren. Wie letterlijk over het paard wordt getild zit daar niet op eigen kracht, maar wordt op een voetstuk gehesen – al dan niet figuurlijk. Hierdoor ontstaat het beeld van iemand die boven zijn stand of kunnen leeft, en dus een vertekend beeld van zichzelf heeft. Het paard symboliseert hier status of verhevenheid, en iemand die eroverheen wordt getild wordt overdreven veel opgehemeld.
Wanneer gebruik je deze uitdrukking?
Deze zegswijze wordt vaak gebruikt in gesprekken waarin iemands gedrag als arrogant of te zelfverzekerd wordt bestempeld. Bijvoorbeeld: 'Sinds hij promotie heeft gekregen is hij echt over het paard getild.' Het impliceert niet alleen gedrag, maar ook een achtergrond van overdreven positieve behandeling die tot dat gedrag geleid heeft. Je kunt het ook gebruiken als waarschuwing: 'Pas op dat je hem niet over het paard tilt met al die complimenten.'
Voorbeelden uit de praktijk
Een bekend voorbeeld is een kind dat continu complimenten krijgt en nooit gecorrigeerd wordt. Wanneer dit kind op latere leeftijd kritiek krijgt of tegenstand ervaart, reageert het verongelijkt of begrijpt het niet waarom anderen hem of haar niet bewonderen. Dergelijke kinderen kunnen sociaal minder weerbaar worden en moeite hebben met realistische zelfreflectie. Ook in werksituaties kan dit gebeuren, bijvoorbeeld bij medewerkers die structureel worden geprezen voor hun werk, zelfs als het niet uitzonderlijk is.
Waarom het belangrijk is om balans te houden
Het is belangrijk om mensen, vooral kinderen, op een eerlijke manier waardering te geven. Overdreven lof leidt vaak tot onrealistische verwachtingen van de wereld om hen heen. Als mensen denken dat ze altijd maar gelijk hebben of beter zijn dan anderen, kunnen ze sociaal geïsoleerd raken of moeite krijgen met zelfontwikkeling. Door realistische feedback te geven, met oprechte waardering én constructieve kritiek, help je anderen hun zelfbeeld in balans te houden.
